Estimation of Agricultural Sustainability in East Azarbaijan: An application of Adaptive Planning Approach

Abstract

در طی دهه¬های اخیر افزایش تولید محصولات کشاورزی گرچه بخشی از نیازهای جمعیت رو به رشد را برطرف نموده است، اما امروزه مشخص شده است که استفاده از روش¬های کشاورزی مرسوم به دلیل استفاده بی¬رویه از منابع، منجر به تخریب محیط زیست شده است. لذا کشاورزی پایدار به عنوان کلید رهایی از مشکلات به وجود آمده، مطرح شده است. در این مطالعه با استفاده از روش برنامه¬ریزی توافقی اقدام به ارزیابی میزان پایداری کشاورزی شهرستان¬های استان آذربایجان شرقی گردید. وزن شاخص¬ها از طریق نظرسنجی مستقیم از کارشناسان کشاورزی تعیین شد و سایر اطلاعات لازم از منابع ثانویه نظیر سازمان جهاد کشاورزی، سازمان آب منطقه¬ای و سالنامه¬های آماری استان آذربایجان شرقی در سال 1394 جمع¬آوری گردید. نتایج نظرسنجی نشان داد که در بعد اقتصادی راندمان آبیاری، عملکرد، خاک¬ورزی حفاظتی و شاخص بیمه، در بعد اجتماعی شاخص باسوادی، تعداد کارشناس کشاورزی، شاخص بهداشت و درصد اشتغال کشاورزی و در بعد زیست¬محیطی شاخص سطح تراز آب زیرزمینی، مصرف آب کشاورزی، سیستم¬های کارآمد آبیاری، شوری و غلظت نیترات مهم¬ترین شاخص¬ها شناخته شده¬اند. با اجرای برنامه¬ریزی توافقی مشخص شد که در بعد اقتصادی، عجب¬شیر در بعد اجتماعی، جلفا، در بعد زیست¬محیطی و نیز در کل، کلیبر پایدارترین شهرستان¬¬ها بوده¬اند. نتایج مطالعه نشان می¬دهد که با توجه به بحران خشکسالی در منطقه، پایداری منابع آب از دغدغه¬های اصلی پایداری کشاورزی و منابع طبیعی استان محسوب می¬شود. همچنین توزیع عادلانه-تر امکانات و زیرساخت¬های توسعه کشاورزی نظیر صنایع تبدیلی، مدارس روستایی، خانه¬های بهداشت و اماکن رفاهی می¬تواند به توسعه اقتصادی–اجتماعی شهرستان¬های محروم استان بیانجامد.