Rurality and Different Perspectives of Population Change in the Remote Rural Area (Case Study: Shirvan County)

Abstract

هدف: در مقالة حاضر به مطالعة تغییرات جمعیتی نواحی روستایی دوردست (مقیاس خرد) پرداخته شده است، مقایسة تطبیقی دو منطقة مطالعاتی؛ یعنی سرحد/ قوشخانه و مرکزی در شمال و جنوب شهرستان شیروان با خصوصیات فضایی و مکانی مشابه و همگن. rnروش: از روش کیو جهت تجزیه¬و¬تحلیل اطلاعات جمع¬آوری¬شده و استخراج الگوهای گفتمانی استفاده شده است. نخست، چشم‌اندازهای متفاوت تغییرات جمعیتی در نواحی روستایی دوردست با ساختار مکانی و فضایی مشابه و یکسان انعکاس داده می¬شود. سپس، رویکردهای مختلف روستابودگی جهت شناسایی ابعاد پیچیدة مرتبط با جابه¬جایی¬های متفاوت جمعیتی معرفی شده و استفاده می¬شود.rnیافته¬ها: ذهنیت¬های به‌دست‌آمده از تکنیک کیو تصدیق می¬کند که با وجود تشابهات مکانی و جغرافیایی سکونت¬گاه¬های روستایی در شهرستان شیروان، دو طیف از گفتمان¬های مختلف اجتماعی و اخلاقی در سرحد/قوشخانه و بخش مرکزی شکل گرفته و بر همین اساس، تفاوت¬هایی را در چشم‌اندازهای حرکتی جمعیت به وجود آورده است. بخش مرکزی خصوصیات ذاتی خود را بیشتر با روند تغییرات عمومی فضای روستایی به اشتراک گذاشته و در معرض جریان¬های شهرگریزی و تقاضاهای شهری (بازجمعیت پذیری) قرار گرفته است؛ ضمن این که چندفعالیتی‌بودن ساختار اقتصادی در این منطقه مشهود است و این باعث رونق اشتغال و به دنبال آن، تثبیت جمعیتی شده است. این در حالی است که منطقة سرحد/قوشخانه بیشتر پای‌بند به هویت¬های سنتی و تاریخی خود هستند و به ابتکارات کارآفرینانه اعتقادی ندارند و از جذب سرمایه¬های بیرون روستا ممانعت به عمل می‌آورند. عدم ادغام ظرفیت¬های منطقه با تغییرات عمومی فضای روستایی باعث شده است تا شاخصه¬هایی از محرومیت در این منطقه بروز کند و به این ترتیب مهاجرت¬فرستی داشته باشد. rnراهکارهای عملی: ما دیدگاهی ضد ذات¬گرایانه (چندگانه) را برای توصیف خلقیات و روحیات مردم در نواحی روستایی دوردست ( مقیاس خرد) ارائه می¬دهیم؛ یعنی باید تجربیات مختلف ساکنان محلی را در مطالعات و سیاست¬گذاری¬ها در نظر گرفت و از این طریق به تبیینی بهتر از وضعیت موجود روستاها و به تبع آن سامان‌دهی بهینة جمعیت روستایی دست یافت (نه این که دچار مطلق¬گرایی شد و نسخه¬ای یکسان را برای نواحی مختلف در سیاست¬گذاری¬های جمعیتی پیچاند).rnاصالت و ارزش: الگوهای کلان توسعة روستایی از درون رفتارهای خرد محلی فرصت ظهور می¬یابند. پیش¬بینی آیندة سکونت¬گاه¬های روستایی با اصول الگوهای پیشین توسعه، غفلت از خواسته¬های نوظهور و جدید ساکنان محلی (با توجه به تغییرات گستردة صورت¬گرفته) و همچنین، اثرات مخرب رفتارهای خرد محلی در طرح‌های اجرایی را با خود به همراه می¬آورد.